ترجمه و تالیف: یاسمن حسینی
به طور کلی، کمدی رمانتیک شامل فیلم یا نمایشنامه‌ای است که نگاه طنزآمیزی به عشق دارد و داستان آن بر توسعه یک رابطه عاشقانه متمرکز است. بررسی‌ها نشان می‌دهند که ابتدای پیدایش آنها ریشه در رام‌کام‌ها در ادبیات تئاتر دارد. رام کام‌ها در طول دهه‌های 1990 و 2000 محبوبیت خود را به دست آوردند و در دهه 2000 نیز طیف گسترده‌ای از خطوط داستانی رام کام وجود داشت که علاوه بر آن اقتباس از کتاب‌ها، بازآفرینی و استفاده مجدد از داستان‌های افسانه‌ای، تأمل در روابط گذشته و همچنین به کارگیری داستان‌های عاشقانه کلاسیک نیز به فیلم‌ها و سینما راه یافتند. البته برخی از سریال‌های تلویزیونی را نیز می‌توان به عنوان کمدی‌های عاشقانه طبقه‌بندی کرد. پس، جوان بودن، علاقه داشتن به یکدیگر، جدایی به دلیل شرایط پیچیده (اختلافات طبقاتی، دخالت والدین)، غلبه بر همه موانع برای برقراری ارتباط بین افراد و پایان خوش جزو قراردادهای رایج آن به شمار می‌رود. امّا این روند ادامه داشت تا این که در دوران فیلم صامت، سرگرمی‌های مسخره بر فضا غالب شدند ولی با شروع معرفی فیلم‌های با صدا در هالیوود، اقتباس‌های صحنه‌ای با کمدی اسلپ استیک همواره محبوبیت خود را حفظ کردند و به ظهور عصر اسکروبال منجر شدند که نقطه عطفی برای اولین فیلم‌های کمدی رمانتیک بودند. امّا در دوره‌ای که کمدی اسکروبال شکل گرفت آنها عمدتاً شامل به تصویر کشیدن عاشقانه با لحن شدید و طنز بودند. ولی فیلم‌های رمانتیک آینده از ساختار شکسپیر برای ترکیب داستان‌های عاشقانه پیچیده با طنز آوانگارد استفاده کردند.
تاریخچه کمدی رمانتیک
کمدی رمانتیک ژانری است که نمایشنامه‌نویسان از دوران باستان با زبان سانسکریت و درام یونانی آن را دنبال کردند. بعدها ارسطو کمدی را به طنز و کمدی رمانتیک تقسیم کرد. به طور کلی، کمدی برای ارائه طنز و خنده به مخاطب است. با این حال، کمدی انگلیسی در تعریف تغییر کرد زیرا بر خلاف نزاع‌هایی که میان شخصیت‌ها اتفاق می‌افتاد در نهایت، آن ماجرا دارای پایانی خوش بود. پس به طور کلی، کمدی رمانتیک نوعی نمایشنامه است که شامل رابطه عاشقانه بین شخصیت‌ها (عمدتاً قهرمان داستان) هست که با وجود مشکلات و به دلیل بروز ماجراهای گوناگون و تلاش قهرمان داستان یا سایر شخصیت‌های اصلی برای غلبه بر این دشواری‌ها و پایانی که عموماً برای همه خوشایند است، به وجود می‌آید. تعدادی از این کمدی‌ها یا در یک جشنواره یا جشن یا گردهمایی که در آن همه شادی می‌کنند یا شاد می‌شوند، به پایان می‌رسد. با این حال، آنها به طور عمده روی کمدی‌های رمانتیک نوشته ویلیام شکسپیر تمرکز می‌کنند زیرا او ژانر کمدی رمانتیک را ساخت در حالی که بسیاری از کمدی‌های رمانتیک به‌خاطر خطوط داستانی قابل پیش‌بینی‌شان مورد سرزنش قرار می‌گرفتند. پس شکسپیر تمام قوانین نمایشنامه‌های کمیک را زیر پا گذاشت و آنچه را که با سبک و سیاقش سازگار بود، نوشت. وی مضمون شاد و غمگین را در هم آمیخت و عناصر کمیک را با عناصر تراژیک ترکیب کرد. ویژگی اصلی کمدی‌های او واگرایی شدید بین رئالیسم و رمانس بین صحنه و شخصیت هست. بنابراین، هنر شکسپیر شکاف بین رمانس و رئالیسم را پر کرده‌است.
امّا منشاء این ژانر از نمایشنامه‌های دوره الیزابت هست و تحول خاص این نوع کمدی در ادبیات آن دوره به دلیل آثار بسیاری از نمایشنامه‌نویسانی مانند رابرت گرین، توماس لاج و غیره بود ولی اولین کمدی رمانتیک توسط رابرت گرین نوشته شده‌است. امّا آناتومی نقد اثر نورتروپ فرای در مورد چندین حرکت در کمدی‌های رمانتیک و چگونگی فروپاشی دنیای درگیری‌ها با پیشروی نمایشنامه بحث می‌کند. ولی با بررسی تلاش‌های افراد گوناگون متوجه می‌شویم که ویلیام شکسپیر نقش مهمی در توسعه کمدی رمانتیک داشت زیرا او با نمایشنامه‌های خود با ایده‌های عاشقانه توانست بر دوران مدرن نیز تأثیرگذار باشد. پس با این که ساختار سنتی رام کام از اثر او به نام تاجر ونیزی سرچشمه گرفت که شامل سه خط داستانی جدا از هم بود که طرح اصلی آن را تشکیل می‌دادند امّا خطوط داستانی آن همچنان همراه با کمدی تئاتری بود. علاوه بر آن، غوغای زیادی درباره هیچ و رویای یک شب نیمه تابستان ساختار اولیه کمدی‌های رمانتیک اولیه و بسیاری از کمدی‌های مدرن را به وجود آوردند. ولی اولین فیلم‌های کمدی رمانتیک متعلق به سال 1920 هستند. علاوه بر آن در سال 1924، شرلوک جونیور با بازی باستر کیتون، ستاره فیلم صامت، و همچنین فیلم دختر خجالتی دو فیلم صامتی بودند که در ژانر کمدی رمانتیک طبقه‌بندی شدند و شوخ‌طبعی ستون اصلی در این ژانر به حساب می‌آمد.
به طور کلی، شکل اولیه کمدی‌های رمانتیک، کمدی آداب، نامیده می‌شدند و اهمیت طبقه در ازدواج در این زمان برجسته بود و توطئه، موضوع اصلی آن به شمار می‌آمد و ایده اصلی آن شکل‌گیری عشق میان یک فرد ثروتمند و یک فرد فقیر بود. این ژانر به اشخاص گوناگون به خصوص به قشر محروم جامعه نشان داد که با پول نمی‌توان همه چیز را خرید و توجه به این موضوع به مردم خوش‌بینی و امید می‌داد. پس کمدی آداب، شکل شوخ طبعانه و عمیق کمدی دراماتیک است که آداب و عواطف جامعه معاصر را به تصویر می‌کشد و اغلب به طنز می‌پردازد. کمدی آداب مربوط به رسوم و کاربرد اجتماعی این سوال است که آیا شخصیت‌ها معیارهای اجتماعی خاصی دارند یا خیر؟ طرح چنین کمدی‌هایی تابع فضای شکننده نمایشنامه و دیالوگ‌های شوخ‌طبعانه است. کمدی آداب معمولاً توسط نویسندگان ماهر برای اعضای طبقه اجتماعی خود نوشته می‌شد و از نظر تاریخی در دوره‌ها و جوامعی که رفاه مادی و آزادی اخلاقی را با هم ترکیب می‌کردند، رشد کرده است. به همین دلیل زمانی که مناندر (حدود 342 تا 292 قبل از میلاد) کمدی جدید را ایجاد کرد در یونان باستان این روند وجود داشت زیرا سبک مناندر بر اساس توطئه‌های استادانه و شخصیت‌های استوک توسط شاعران رومی مانند پلاتوس و ترنس بود. علاوه بر آن، یکی از بزرگترین بازیگران کمدی آداب و رسوم، مولیر بود که ریاکاری و تظاهر جامعه فرانسه در قرن هفدهم را در نمایشنامه‌هایی مانند L’École des femmes و Le Misanthropeهجو کرد. شاهکارهای این ژانر، نمایشنامه‌های شوخ‌طبعانه، بدبینانه و معقولانه ویلیام وایچرلی و ویلیام کنگرو نیز بودند. در اواخر قرن هجدهم، الیور گلداسمیت و ریچارد برینزلی شریدان هم این فرم را احیا کردند.
بعد از آن، کمدی‌های اسکروبال در دهه 1930 رایج شدند. این عبارت از ورزش بیسبال سرچشمه می‌گیرد و به پرتاب‌کننده‌هایی اشاره دارد که توپ‌ها را به روش‌های غیرمنتظره‌ای پرتاب می‌کنند. پس کمدی‌های اسکروبال فیلم‌های رایجی بودند که باعث شگفتی تماشاگران می‌شدند و در مسیرهای غیرمنتظره حرکت می‌کردند. این فیلم‌ها را می‌توان با صحنه‌های شلوغ و دیالوگ‌های سریع و شوخ‌طبعانه شناسایی کرد که همزمان با اضافه شدن صدا به فیلم‌ها به وجود آمد. به عنوان مثال Bringing Up Baby و The Philadelphia Story به طرز جالبی نشان دادند که چگونه زن‌ها می‌توانند قهرمان باشند و اجرای این نقش‌ها به آنها قدرت خاصی بخشید. پس با اضافه شدن صدا به فیلم‌ها، نویسندگان توانستند متن فیلم‌نامه‌های خود را با شوخ‌طبعی‌های کلامی پُر کنند تا با داستان‌سرایی بصری مورد نظر کارگردانان مطابقت داشته باشد. به همین دلیل شوخ‌طبعی فیلم بیشتر برای زنان نوشته می‌شد زیرا آنها در اغلب اوقات، قهرمان اصلی کمدی‌های اسکروبالی بودند که این موضوع شباهت زیادی با آثار زمان شکسپیر و فیلم‌های صامتی که پیش از آن تولید می‌شد، داشت و رویکرد داستان‌گویی با محوریت زنان، جزئی از تار و پود کمدی رمانتیک به حساب می‌آمد.
امّا در حال حاضر، کمدی‌های رمانتیک نئوسنتی (Neo-traditional romantic comedies) ژانر غالب کمدی‌های امروزی هستند. زوج‌ها در کمدی‌های رمانتیک نئوسنتی با این که مشکلاتی دارند امّا هنوز هم با خوشبختی به زندگی خود ادامه می‌دهند. کمدی‌های رمانتیک نئوسنتی برای مدت طولانی محبوب بودند چون ماجراهای آنها حالت واقع‌بینانه‌تری دارد و با فرهنگ عامه گره خورده‌است سال‌های متمادی می‌تواند برای مخاطبان الهام‌بخش باشد. همین موضوع، کمدی‌های رمانتیک نئوسنتی را برای خانواده‌ها دوست‌داشتنی‌تر می‌کند و بر محبوبیت آنها می‌افزاید. پس در طول تاریخ فیلم، کمدی‌های رمانتیک تصویری از جامعه‌ای است که ما در آن زندگی می‌کنیم. البته تفاوتی ندارد که این اتفاق‌ها در دنیای مدرن یا در یک سیاره آینده‌نگر و یا در دوره‌ای بسیار دور رخ دهد بلکه مهم این است که آنها در لحظه ساخت یک فیلم، احساسات عمومی جامعه کنونی را در مورد عشق نشان می‌دهند.
تفاوت کمدی قدیم و جدید
کمدی قدیمی، مرحله اولیه کمدی یونان باستان (حدود قرن پنجم قبل از میلاد) است که از طریق آثار آریستوفان شناخته شده‌است. نمایشنامه‌های کمدی قدیمی دارای طنز پرشور هستند که به روحیه افراد و امور عمومی زندگی می‌پردازند. این نمایشنامه‌ها که از موسیقی و شوخی‌های شخصی تشکیل شده‌اند شامل نقد سیاسی صریح و اظهارنظر درباره موضوع‌های ادبی و فلسفی نیز می‌شوند. این نمایشنامه‌ها که شامل قسمت‌های مرتبط با هم بودند ابتدا در آتن برای جشنواره مذهبی دیونوسوس اجرا شدند. آنها به تدریج ساختاری چند قسمتی به خود گرفتند: مقدمه‌ای که در آن بخش فانتزی به طور اساسی توضیح داده می‌شد و توسعه می‌یافت. پارودوس، ورود گروه کُر. مسابقه یا آگون، مناظره‌ای تشریفاتی بین مدیران مخالف پارابیس که در آن گروه کُر مخاطبان را در مورد موضوع‌های روز مورد خطاب قرار می‌دادند و انتقادهای سخیف را به شهروندان برجسته وارد می‌کردند و شامل مجموعه‌ای از صحنه‌های مسخره و آخرین ضیافت یا عروسی بود. در این نمایشنامه‌ها گروه کُر اغلب لباس حیوانات می‌پوشیدند در حالی که شخصیت‌ها لباس خیابانی و ماسک‌هایی با ویژگی‌های گروتسک به همراه داشتند.
البته کمدی قدیم گاهی به نام کمدی ارسطویی نامیده می‌شود. نام معروفترین نمایشنامه‌اش، ابرها (423 قبل از میلاد)، طنزی در مورد سوء استفاده از استدلال فلسفی که عمدتاً علیه سقراط است و قورباغه‌ها (405 قبل از میلاد) که طنزی در مورد درام یونانی هست که عمدتاً علیه اوریپید کارگردانی شده‌است. از دیگر نویسندگان کمدی قدیمی می‌توان به کراتینوس، کراتس، فرکراتس و ائوپولیس اشاره کرد. ضمنا شکست آتن در جنگ پلوپونز نشان‌دهنده پایان کمدی قدیمی بود زیرا احساس سرخوردگی از قهرمانان و خدایان که نقش برجسته‌ای در کمدی قدیمی داشتند، مشخص شد. اما کمدی جدید شامل درام یونانی از حدود 320 قبل از میلاد تا اواسط قرن سوم قبل از میلاد است که دیدگاهی طنزآمیز و ملایم از جامعه معاصر آتن به ویژه از جنبه‌های آشنا و داخلی آن ارائه می‌دهد. ولی برخلاف کمدی قدیمی که شخصیت‌ها و رویدادهای عمومی را تقلید می‌کرد کمدی جدید شهروندان معمولی خیالی را نشان می‌دهد و هیچ گونه حالت ماوراء طبیعی یا قهرمانانه‌ای ندارد. بنابراین، گروه کُر، نماینده نیروهای بزرگتر از زندگی، اهمیت خود را کاهش می‌دهد و به گروه کوچکی از نوازندگان و بازیگران تبدیل می‌شود که به طور دوره‌ای سرگرمی‌های سبک را ارائه می‌دهند. نمایشنامه‌ها معمولاً به وضعیت متعارف عاشقان خنثی‌شده می‌پردازند و شامل شخصیت‌هایی مانند برده حیله‌گر، تاجر زیرک و سرباز لاف‌زن است. اگرچه کمدی جدید زندگی معاصر را به طور واقع گرایانه به تصویر نمی‌کشد امّا به درستی روحیه سرخورده و ابهام اخلاقی طبقه بورژوازی این دوره را منعکس می‌کند.
مناندر نیز در حدود 320 سال قبل از میلاد، کمدی جدید را در آثار خود معرفی کرد و با نوشتن به سبکی آرام و شوخ، مشهورترین نماینده آن شد. اگرچه بیشتر نمایشنامه‌های او گم شده‌اند، اما دیسکولوس به همراه بخش‌های بزرگی از Perikeiromenē، Epitrepontes و سامیا باقی مانده است. نمایشنامه‌های مناندر عمدتاً از طریق آثار نمایشنامه‌نویسان رومی پلاتوس و ترنس شناخته می‌شوند که آنها را به همراه سایر طرح‌ها و شخصیت‌های کمدی جدید یونانی برای صحنه رومی ترجمه و اقتباس کردند. کمدی جدیدی که در دوران رنسانس احیا شد تا قرن هجدهم درام اروپایی را تحت تأثیر قرار داد. Commedia erudita نیز نمایشنامه‌هایی از متون چاپی رایج در ایتالیا در قرن شانزدهم و کمدیا دل‌آرته (کمدی ماسکی) به صورت بداهه‌نویسی بودند که از قرن شانزدهم تا هجدهم در اروپا شکوفا شدند که از شخصیت‌ها و قراردادهایی استفاده می‌کردند که از کمدی جدید یونانی سرچشمه می‌گرفت. شکسپیر و دیگر نمایشنامه‌نویسان الیزابتی و ترمیم هم از آنها استفاده کردند. راجرز و هارت، پسران سیراکوز (1938) نسخه‌ای موزیکال از کمدی اشتباهات شکسپیر است که اقتباسی از کمدی جدید یونانی هستند.
پس کمدی برای قرن‌ها در ادبیات، به ویژه ادبیات نمایشی به خوبی مورد استفاده قرار گرفته است که در پایان به دو نمونه اشاره خواهیم کرد. شب دوازدهم اثر ویلیام شکسپیر به بررسی عوارض عشق می‌پردازد که از پنهان کاری و سردرگمی پیرامون هویت ناشی می‌شود. همچنین، این نمایش به بررسی مرز باریک بین عشق و جنون می‌پردازد و اینکه چگونه تعقیب یک فرد به نام عشق ولی در نهایت بی‌احتیاطی می‌تواند منجر به پیامدهای منفی شود. اسکار وایلد نیز اهمیت جدی بودن کمدی را با استفاده از عناصر عاشقانه، کمدی موقعیتی و مسخره به صورت اغراق‌آمیز ارائه می‌دهد. او نمایشنامه را با هویت‌های درهم آمیخته آزمایش می‌کند و در نهایت همه چیز به بهترین شکل ممکن پیش می‌رود.
ترجمه و تالیف: یاسمن حسینی
منابع:
https://www.romcomfest.com/blog/history-of-romantic-comedies, Tracing the History of Romantic Comedies
https://www.slideshare.net/KieraTolhurst1/history-of-romantic-comedy-81719937, History of Romantic Comedy
https://fordhamobserver.com/37930/arts-and-culture/the-evolution-of-the-romantic-comedy/, The Evolution of the Romantic Comedy
https://classicalartsuniverse.com/romantic-comedy-literature-definition/, Romantic Comedy in literature – Definition & Study
https://actingcolleges.org/library/acting-questions/read/270792-what-is-a-romantic-comedy-in-literature, What is a romantic comedy in literature?
https://www.eng-literature.com/2022/02/romantic-comedy-definition-characteristics-examples.html, Romantic Comedy | Definition, Characteristics, Movie, Examples in Literature
https://www.britannica.com/art/comedy-of-manners, comedy of manners
https://www.britannica.com/art/Old-Comedy, Old-Comedy
https://www.britannica.com/art/New-Comedy, New-Comedy
http://www.woodheadpublishing.com/literary-devices/comedy, WHAT IS COMEDY IN LITERATURE? DEFINITION, EXAMPLES OF LITERARY COMEDY